DESCRIPTION

Στο κέντρο του Πλατάνου, της πρωτεύουσας του νησιού της Λέρου και στον παλιό εμπορικό δρόμο,  δεσπόζει ο Μητροπολιτικός Ναός του νησιού, ο οποίος είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Η ανοικοδόμηση του ναού αποπερατώθηκε περί το 1860 – 1862.

Ο ναός είναι τρίκλιτος σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, με δύο μεταγενέστερα καμπαναριά, τα οποία κτίσθηκαν επί αρχιερατείας Μητροπολίτου Λέρου, Καλύμνου & Αστυπαλαίας κυρού Ισιδώρου Αϊδονοπούλου, μετά το 1952, σε αντικατάσταση του παλαιού καμπαναριού, το οποίο γκρεμίστηκε κατά τον ισχυρό σεισμό της 26ης Ιουνίου 1926, ο οποίος προκάλεσε πολλές ζημιές στα Δωδεκάνησα. Στη δυτική πλευρά του ναού υπάρχει γυναικωνίτης και νάρθηκας.

Ο Ναός ανακαινίσθηκε – συντηρήθηκε σε δύο φάσεις. Η πρώτη ξεκίνησε το 2007 και ολοκληρώθηκε ένα χρόνο μετά. Συντηρήθηκε ο ναός εξωτερικά, με σημαντικές παρεμβάσεις ώστε να ενισχυθεί το μνημείο, να θεραπευτούν οι πληγές στο οικοδόμημα, οι οποίες δημιουργήθηκαν από το πέρασμα του χρόνου και στεγανοποιήθηκε η σκεπή, στην οποία υπήρχαν πολλές ρωγμές με αποτέλεσμα η υγρασία να έχει προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στα επιχρίσματα εσωτερικά του ναού. Ο ναός εσωτερικά (τοίχοι, κίονες, κλπ), ήταν ελαιοχρωματισμένος, με διαφόρων αποχρώσεων πράσινη ελαιοβαφή. Στην κορυφή των κιόνων υπήρχαν γύψινα κιονόκρανα νεότερης τεχνοτροπίας βαμμένα με χρυσοβαφή, ενώ τα τόξα και άλλα σημεία κοσμούσαν άνθινες διακοσμήσεις του 1970 και ορισμένες αγιογραφίες του 1975 φθαρμένες οι περισσότερες στο σύνολό τους από την υγρασία.

Η εκκλησιαστική επιτροπή με την παρότρυνση και την ευλογία του νυν Μητροπολίτου κ.Παϊσίου, αποφάσισε να προχωρήσει στη δεύτερη φάση συντήρησης στο εσωτερικό του ναού, λόγω των εκτεταμένων φθορών που υπήρχαν, οι οποίες καθιστούσαν επικίνδυνη και αυτή ακόμη τη χρήση του. Οι εργασίες ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 2013 και περατώθηκαν έξι μήνες μετά, τον Μάρτιο του 2014. Κατά την αφαίρεση των παλαιών επιχρισμάτων αποκαλύφθηκαν οικοδομικά στοιχεία μοναδικής ομορφιάς και τέχνης, όπως λαξευμένες πέτρες και πλίνθοι τοποθετημένοι κατά τη Βυζαντινή τεχνοτροπία. Τέσσερα τόξα δημιουργούν μία περιμετρική  κοίλα λαξευμένη βάση, επί της οποίας εδράζει ο θόλος του ναού. Ανάλογο λαξευμένο στεφάνι σε σχήμα κορνίζας, κοσμεί τον τρούλο επάνω από τα μονόλοβα παράθυρα, οι θόλοι των οποίων είναι πλινθόκτιστοι. Τον θόλο κοσμεί Παντοκράτορας, αναγεννησιακής τέχνοτροπίας του γνωστού Καλυμνίου ζωγράφου Αντώνη Καραφυλλάκη. Τα σφαιρικά τόξα στη βάση του τρούλου είναι πλινθόκτιστα και οι τέσσερις Ευαγγελιστές, επί μουσαμά, επίσης αναγεννησιακής τεχνοτροπίας, ίσως έργα του ιδίου. Στους δέκα κίονες, καθώς και στις ορθογώνιες βάσεις τους, είναι θαυμαστή η άριστη εφαρμογή των πέτρινων μαντωμάτων. Τα κιονόκρανα είναι Δωρικού ρυθμού, στα οποία έχουν δυστυχώς καταστρέψει τις γωνίες, προκειμένου προφανώς να εφαρμόσουν τα μεταγενέστερα γύψινα, ενώ μισό μέτρο κάτω από τη βάση του κιονόκρανου υπήρχε από το ίδιο υλικό εξέχον στεφάνι, το οποίο δυστυχώς έχει επίσης καταστραφεί, προφανώς όταν αργότερα οι κολώνες καλύφθηκαν με επιχρίσματα, όμοιο με εκείνο που υπάρχει στη βάση της κολώνας και το οποίο διασώζεται. Με τα ίδια μαντώματα έχουν κατασκευασθεί και όλα τα τόξα μεταξύ των κιόνων, ενώ πάνω από αυτά όλο το κεντρικό κλίτος του ναού περιτρέχει κορνίζα από κοίλα λαξευμένη πέτρα η οποία σε πολλά σημεία της είναι κατεστραμμένη. Άξια θαυμασμού και αναλόγου τέχνης είναι η βάση του ξυλόγλυπτου άμβωνα. Στο συγκεκριμένο σημείο του τρίτου κίονα της αριστερής πλευράς του ναού, τα εξέχοντα μαντώματα σχηματίζουν αντίστροφο κώνο διακοσμημένο με ανάγλυφα σχέδια. Όλα τα σταυροθόλια του ναού στα κλίτη και στο γυναικωνίτη, είναι με βυζαντινούς πλίνθους, εναρμονισμένοι απόλυτα χρωματικά στη γενικότερη εικόνα του ναού, οι οποίοι διατηρούνται σε άριστη κατάσταση. Ανάλογη δόμηση με αυτή των σταυροθολίων συναντάμε και στα ημιθόλια στις κόγχες του Ιερού Βήματος με υπόλευκους έως βαθύ πορφυρούς πλίνθους. Αριστούργημα οικοδομικής τέχνης μπορεί να χαρακτηρισθεί η κυκλική κλίμακα των είκοσι ένα αναβαθμών, που οδηγεί στο γυναικωνίτη, η οποία πριν τη συντήρησή της ήταν καλυμμένη με πολλές στρώσεις  επιχρίσματος ασβέστη, ενώ μετά τον επιμελή καθαρισμό της αποκαλύφθηκαν όλα τα αξιόλογα οικοδομικά στοιχεία της. Κάθε σκαλοπάτι είναι τεμάχιο λαξευμένης πέτρας, το οποίο στην περιφέρειά του είναι εντοιχισμένο ενώ στο κέντρο δημιουργεί δακτυλίδι και όλα είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους προφανώς με μολύβι (σύμφωνα με την τεχνική της εποχής).

Μετά το πέρας των οικοδομικών εργασιών και τον λεπτομερή καθαρισμό του χώρου, έγινε συντήρηση  του ξυλόγλυπτου τέμπλου, του Αρχιερατικού Θρόνου και του Ιερού Αμβωνα, τα οποία είναι έργα του 1912, κατασκευασμένα από τον Ρόδιο ξυλογλύπτη  Ν. Γ. Τσιμέτα.

Η εφέστιος εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου, η οποία έως τότε ήταν τοποθετημένη έμπροσθεν του τέμπλου, τοποθετήθηκε την ημέρα των θυρανοιξίων σε νέο προσκυνητάρι απέναντι από τον Αρχιερατικό Θρόνο.

Τέλος να αναφερθεί ότι οι εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης και συντήρησης του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού της Λέρου, είναι έργο του Λεριακού Λαού, ο οποίος από την πρώτη στιγμή, με πάρα πολύ αγάπη, ενίσχυσε την προσπάθεια αυτή, προσφέροντας είτε οικονομικά, είτε με προσωπική εργασία. Σαράντα πέντε ευσεβείς συντοπίτες μας εργάσθηκαν εθελοντικά στις διάφορες φάσεις της ανακαίνισης, μη φειδόμενοι χρόνου και κόπων, προκείμενου να ολοκληρωθεί το έργο.

Του Κυρίου συνεργούντος και ταις πρεσβείαις της Υπεραγίας Θεοτόκου της Προστάτου και Εφόρου του νησιού και της ενορίας, της οποίας η παρουσία και η βοήθεια ήτο αδιάκοπος καθ’ όλη την περίοδο των εργασιών, η ανακαίνιση επερατώθη κατά το μεγαλύτερο μέρος της και ο Μητροπολιτικός Ναός της Λέρου παρεδόθη στην ιστορία, μα κυρίως στη λατρεία του Τριαδικού Θεού, εις Ων πρέπει πάσα δόξα, τιμή και προσκύνησις.

Contact